Lokale (of plaatselijke) gemeente.
Denkt u bij primaat ook meteen aan apen? Nou, dat bedoel ik niet. Ik bedoel: de plaatselijke gemeente van de Heer heeft het laatste woord over de theologie – de leer over Christus, naar de Schrift en geleid door de Geest. Het is onze diepe overtuiging, dat de gemeente van de Heer (waar Hijzelf in het midden is als ze in zijn naam samen zijn gekomen) de beslissingen neemt in geloofsvraagstukken. Waarom is dat zo bijzonder? Omdat de kerkgeschiedenis heel wat andere antwoorden heeft opgeleverd zoals een paus of een synode.

Geen Paus, geen synode!
De Baptisten hebben geen paus. We hebben wel een unie en een wereldorganisatie (van ongeveer 40 miljoen Baptisten!), maar de president heeft voornamelijk een organisatorische rol. Er is niet 1 persoon op een centrale positie, die de theologie bepaalt en die gezag heeft over unies en gemeenten.
We hebben ook geen synode. Dat is een landelijke vergadering van kerkleiders, die zich beslissend kan uitspreken over geloofszaken en de plaatselijke kerk heeft dat maar te volgen. Mensen die de unie niet kennen zijn meestal verbijsterd wanneer ze er achter komen wat de unie allemaal niet doet – ik bedoel dat letterlijk: Wat de unie allemaal niet mag doen, wat buiten haar bevoegdheden valt (hier heb ik wel wat aardige anekdotes over…). De unie is een federatie van plaatselijke Baptisten Gemeenten, die precies zoveel mandaat heeft als de gemeenten bereid zijn te geven – en geen millimeter meer. De unie beslist niet over geloofszaken. Sommigen vinden dat een ramp – ik niet! Ik vind het een zegen. Het doet recht aan het bijbelse feit dat de plaatselijke gemeente voluit Lichaam van Christus is.

De dominee of de kerkenraad?
Het is een grote verleiding, misschien zelfs verzoeking om theologie in handen van dominee of kerkenraad te leggen! Want de dominee bijvoorbeeld heeft er voor geleerd. Wanneer het vanaf de preekstoel verkondigd wordt moet het wel Gods woord zijn! (Ik zou daar niet te zeker van wezen!) Niet de dominee bepaalt de geloofsleer van de gemeente. De voorganger heeft wel een belangrijke taak in het helpen van de gemeente om het woord van God te verstaan. Maar uiteindelijk beslissend is de gemeentevergadering, waarin voor en tegen kan klinken en de Geest spreekt door vele monden en er tenslotte ook eenduidigheid komt over wat de goede leer is. Dezelfde argumenten gelden ook voor de kerkenraad. Ik zal niet ontkennen, dat er in evangelisch Nederland ook de presbyteriale variant bestaat en met vrucht werkt. Dat betekent: De raad leidt geestelijk de gemeente, die instemt met die leiding. Ik vind dat uiteindelijk niet de goeie gang van zaken. Want het risico is levensgroot aanwezig, dat het gelovigen onmondig maakt. En een kleine groep die alles te zeggen heeft maakt de totale groep kwetsbaar. Voor je het weet zit je op een dwaalspoor met elkaar. Een hele gemeente breng je zomaar niet van de weg af.

De gemeente dus.
Daarover zijn Baptisten het toch wel eens. Hoezeer we ook domineesgemeenten zijn geworden, ten diepste weten we, dat niet de dominee het voor het zeggen heeft, maar de gemeente van de Heer. Het is dus de kunst die aan het Woord te krijgen. Daarmee bedoel ik: Bijbelstudie in groepsverband, schriftonderzoek, een doorgaand geloofsgesprek waarin de gemeente van nu kan reageren en antwoorden op vragen en uitdagingen van nu. De gemeente kan dat ook. Niet dat de vergadering onfeilbaar is; ook gemeenten nemen wel eens domme beslissingen. Maar dat gebeurt verrassend weinig. Meestal zijn de collectieve besluiten weerklank van levenswijsheid en schriftkennis, gevoed door Schrift en Geest. Het is niet een route zonder gevaren, maar de beste die ik ken, en die het dichtst ligt bij de Nieuw Testamentische gemeente en het meest recht doet aan het algemeen priesterschap van gelovigen.